داروها یا مکمل‌های گیاهی، محصولات گیاهی طبیعی هستند که از برگ، پوست، ریشه، دانه یا گل و گیاهان تهیه می‌شوند و افراد می‌توانند از آنها برای اهداف دارویی استفاده کنند.
داروهای گیاهی حاوی ترکیبات فعال گیاهان طبیعی هستند. هزاران سال است که از آنها استفاده می‌شود. قدمت استفاده از داروهای گیاهی حتی بیشتر از طب سنتی است.
در حالی که بسیاری از افراد داروهای گیاهی را به برخی از داروهای تجویزشده توسط پزشک ترجیح می‌دهند، برخی دیگر ممکن است آنها را در کنار داروهای تجویزی و بدون نسخه استفاده کنند. داروهای گیاهی بخشی از یک دسته از روش‌های درمانی هستند که طب مکمل و جایگزین نامیده می‌شود. در حال حاضر، هزاران محصول دارویی گیاهی در سرتاسر دنیا در دسترس عموم قرار دارند.
دلایل استفاده از داروهای گیاهی
یک مطالعه در سال 2018 نشان می‌دهد که افراد ممکن است به دلیل نارضایتی از طب مدرن، به استفاده از داروهای گیاهی روی بیاورند. این افراد همچنین ممکن است به دلایل زیر نیز از داروهای گیاهی استفاده کنند:
- درمان بیماری‌های خفیف و متوسط؛
- شروع درمان قبل از شروع طب مرسوم پزشکی؛
سایر کاربردهای متداول داروهای گیاهی عبارتند از:
- تقویت سیستم ایمنی بدن؛
- افزایش انرژی؛
- کاهش وزن؛
- بهبود خلق‌و‌خوی روحی؛
- برطرف کردن بی‌خوابی؛
با این حال، یک گزارش در سال 2017 که در مجله Journal of Patient Experience منتشر شده است می‌گوید که عوامل مرتبط با روی آوردن به استفاده از داروهای گیاهی عبارتند از:
- اقبال بیشتر سالمندان به درمان‌های گیاهی؛
- محبوبیت در میان متقاضیان با تحصیلات دانشگاهی؛
- محبوبیت بیشتر داروهای مکمل؛
- دسترسی بیشتر به داروخانه‌های آنلاین؛
سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند که 88 درصد مردم کشورها از داروهای گیاهی استفاده می‌کنند و خاطرنشان می‌کند که 40 درصد از درمان‌های دارویی و داروهای مهم از جمله آسپرین و آرتمیسینین از داروهای گیاهی بدست آمده‌اند.
نحوۀ مصرف مکمل‌های گیاهی
نحوۀ مصرف داروهای گیاهی بستگی به شکل ظاهری آنها دارد. مکمل‌های گیاهی به صورت قرص، کپسول، چای، پودر، عصاره و گیاهان تازه یا خشک در دسترس هستند.
افراد می‌توانند مکمل‌های گیاهی را به شکل‌های زیر مصرف کنند:
- بلع آنها به عنوان قرص، پودر یا تنتورها؛
- اعمال آنها روی پوست به عنوان ژل و لوسیون؛
- استفاده در هنگام استحمام؛
- نوشیدن آنها به عنوان چای؛
تعیین مقدار مناسب مصرف برخی از مکمل‌های گیاهی ممکن است چالش‌برانگیز باشد. عوامل زیادی از جمله شرایط رشد، سن و آماده‌سازی گیاه می‌توانند بر کیفیت داروهای گیاهی تاثیر بگذارند.
در نتیجه، هیچ روش استانداردی برای تهیۀ مقدار مناسب این گیاهان دارویی وجود ندارد. اگر شخصی قصد دارد مصرف یک مکمل گیاهی را شروع کند، نباید به دلخواه عمل کند و ابتدا باید با یک پزشک مشورت کند. پزشک در مورد وضعیت سلامتی فرد سوال خواهد کرد و بهترین دوز را برای اثر دارویی موردنظر تعیین می‌کند.
از آنجا که ممکن است پزشکان معمولی در مورد داروهای گیاهی تحصیلات زیادی دریافت نکرده باشند، شاید بهتر باشد شخص با یک پزشک متخصص طب سنتی دارای مجوز درباره شرایط استفاده از داروهای گیاهی مشورت کند.
استفادۀ ایمن و بی‌خطر از داروهای گیاهی
یک فرد باید قبل از مصرف داروهای گیاهی با یک پزشک طب سنتی مشورت کند. مرکز ملی طب سنتی هشدار می‌دهد که این مکمل‌ها می‌توانند عوارض جانبی داروهای تجویزی و بدون نیاز به نسخه را افزایش یا کاهش دهند. پزشکان می‌توانند افراد را از تداخلات احتمالی این داروهای گیاهی با داروهای شیمیایی آگاه کنند.
استفادۀ ایمن از داروهای گیاهی موارد زیر را نیز شامل می‌شود:
- رعایت دستورالعمل‌های نوشته شده روی بسته‌بندی داروهای گیاهی؛
- مصرف همان مقداری که تجویز شده است.
- توقف مصرف داروی گیاهی در صورت بی‌اثر بودن آن؛
به گفتۀ سازمان سلامت ملی بریتانیا (NHS)، مصرف داروهای گیاهی بدون دستور پزشک متخصص، در شرایط زیر توصیه نمی‌شود:
- دوران بارداری
- دوران شیردهی؛
- هنگام مصرف سایر داروهای تجویزی یا بدون نسخه؛
- سن بالای 65 سال؛
- سن زیر 18 سال؛
- بعد از عمل جراحی؛
سازمان سلامت ملی بریتانیا همچنین می‌گوید که افرادی که از داروهای گیاهی استفاده می‌کنند، باید قبل از هرگونه جراحی این موضوع را با پزشک معالج خود درمیان بگذارند. زیرا برخی از داروهای گیاهی ممکن است با داروهای بیهوشی تداخل داشته باشند و در طول و بعد از جراحی، روی فشار خون و لخته‌شدن خون تاثیر بگذارند.
جدول داروهای گیاهی
برخی از افراد برای درمان علائمی خاص از داروهای گیاهی استفاده می‌کنند، اگرچه تحقیقات رسمی زیادی در مورد این موارد وجود ندارد. در جدول زیر برخی از داروهای گیاهی و برخی از شرایطی که ممکن است بتوان از آنها سود برد، ذکر شده است.
استفاده از داروها می‌تواند برای افرادی که وضعیت سلامتی خاصی دارند یا دارو مصرف کنند، ناامن باشد. زنان در دوران شیردهی یا بارداری بهتر است از مصرف داروهای گیاهی خودداری کنند؛ زیرا تحقیقات بسیار کمی در مورد اثرات آنها در این دوران‌های حساس وجود دارد.
همیشه قبل از مصرف داروهای گیاهی با پزشک معالج خود مشورت کنید. در ادامه انواع داروهای گیاهی و فواید احتمالی و اقدامات احتیاطی و عوارض جانبی آنها آورده شده است:
| مکمل گیاهی | در چه مواردی ممکن است مفید واقع شود؟ | اقدامات احتیاطی و عوارض جانبی احتمالی |
| آلوئه‌ورا | · آکنه
· آسیب‌های پوستی مانند سوختگی · پسوریازیس (صدفک) · مشکلات گوارشی |
· استفادۀ موضعی ممکن است باعث احساس سوزش، خارش و اگزما شود.
· استفاده از شیرابۀ خوراکیِ آلوئه‌ورا ممکن است باعث درد و گرفتگی شکم شود. · عصارۀ برگ آلوئه‌ورای خوراکی ممکن است خطر هپاتیت حاد را افزایش دهد. |
| کوهوش سیاه | علائم یائسگی | · ممکن است باعث ناراحتی معده، گرفتگی عضلات، سردرد، بثورات، لکه بینی واژن و افزایش وزن شود.
· ممکن است به آسیب کبدی منجر شود. |
| سرخارگل | پیشگیری از سرماخوردگی | ممکن است باعث تهوع یا درد معده شود. |
| سیر | کلسترول بالا | · مکمل‌های خوراکی سیر ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهد، بنابراین احتمال دارد برای افرادی که از داروهای ضد انعقادی مانند وارفارین مصرف می‌کنند و افرادی که به جراحی نیاز دارند، ناامن باشند.
· ممکن است با ساکیناویر، دارویی که برای درمان ایدز استفاده می‌شود، تداخل داشته باشد. |
| جینکو | · زوال عقلی مرتبط با سن
· اسکیزوفرنی (روان‌گسیختگی) · اضطراب · سلامت چشم · بیماری عروق محیطی · سندرم پیش از قاعدگی |
· ممکن است باعث سردرد، ناراحتی معده، سرگیجه، تپش قلب، یبوست و واکنش‌های پوستی شود.
· ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهد. |
| زنجبیل | · ناراحتی خفیف معده
· حالت تهوع ناشی از بارداری و شیمی درمانی · گرفتگی عضلات ناشی از قاعدگی |
ممکن است باعث ناراحتی معده، سوزش سر دل، اسهال و سوزش دهان و گلو شود، به ویژه در هنگام مصرف زیاد آن. |
| زالزالک | · فشار خون پایین
· اضطراب · مشکلات کلیوی · بیماری قلبی · هضم |
· ممکن است باعث سرگیجه، حالت تهوع و مشکلات گوارشی شود.
· ممکن است با داروهای قلبی تداخل داشته باشد. |
| ریشۀ شیرین بیان | · مشکلات گوارشی
· درماتیت آتوپیک · گلو درد |
· برای افرادی دارای فشار خون بالا، بیماری قلبی یا بیماری کلیوی مناسب نیست.
· ممکن است فشار خون را افزایش داده و سطح پتاسیم را کاهش دهد. · با مصرف زیاد، ممکن است باعث بروز زایمان زودرس و مشکلات سلامتی بعد از تولد برای نوزاد شود. |
| خار مریم | · هپاتیت
· دیابت نوع 2 |
· ممکن است باعث مشکلات گوارشی شود.
· ممکن است باعث واکنش آلرژیک در افراد دارای حساسیت به گل همیشه بهار یا بابونه شود. |
| گل ساعتی | · مشکلات خواب
· اضطراب |
· ممکن است باعث خواب آلودگی، سردرگمی و حرکت ناهماهنگ شود.
· برای استفاده در دوران بارداری نامناسب است، زیرا ممکن است باعث درد زایمان شود. |
| روغن نعناع | · سندرم رودۀ تحریک‌پذیر
· درد معده · هضم · سردردهای تنشی · نوک سینه‌های ترک‌خورده |
· ممکن است باعث تهوع، سوزش سر دل، درد معده و خشکی دهان شود.
· در صورت استفاده موضعی ممکن است باعث ایجاد بثورات پوستی و سوزش شود. |
| نخل اره‌ای | هایپرپلازی خوش‌خیمِ پروستات (بزرگ‌شدن غده پروستات) | ممکن است باعث مشکلاتی در هضم یا سردرد شود. |
| گیاه سویا | · کلسترول بالا
· گُرگرفتگی یائسگی · فشار خون بالا · سلامت استخوان |
· ممکن است باعث یبوست یا اسهال شود.
· ممکن است عملکرد تیروئید را در افراد مبتلا به کمبود آهن تحت‌تاثیر قرار دهد. |
| زردچوبه | · مشکلات گوارشی
· سلامت استخوان |
· ممکن است باعث آسیب کبدی شود.
· ممکن است باعث ایجاد درماتیت خفیف و ناراحتی معده شود. |
| سنبل الطیب (علف گربه) | · علائم یائسگی
· اضطراب · مشکلات خواب |
ممکن است باعث سردرد، ناراحتی معده، تحریک‌پذیری، اضطراب و مشکلات قلبی شود. |
سؤالات متداول
در زمینه درمان با داروهای گیاهی، سؤالات متداولی وجود دارد که برخی افراد از متخصصین طب سنتی می‌پرسند که در ادامه به این سؤالات پاسخ خواهیم داد.
آیا سازمان غذا و دارو، داروهای گیاهی را تأیید می‌کند؟
خیر، سازمان غذا و دارو، داروهای گیاهی را تأیید نمی‌کند. این امر به این دلیل است که سازمان غذا و دارو، داروهای گیاهی را دارو نمی‌داند. در عوض، آنها را مکمل‌های غذایی برای روش‌های درمانی مکمل در نظر می‌گیرد.
در نتیجه، استانداردهای آزمایش، برچسب‌گذاری و تولید داروهای طب مدرن و داروهای بدون نسخه برای داروهای گیاهی انجام نمی‌شود. با این حال، سازمان غذا و دارو، داروهای گیاهی را تحت نظارت دارد تا از معیارهای خاص تهیه و تولید آن و بی‌خطر بودن آن برای مصرف انسانی اطمینان حاصل کند.
آیا داروهای گیاهی بی‌خطرند؟
خیر، لزوما اینطور نیست. سازمان سلامت ملی بریتانیا هشدار می‌دهد که کلمۀ «طبیعی» به این معنی نیست که محصولی که شخص بدون تجویز پزشک مصرف می‌کند، هیچ خطری به همراه ندارد.
زیرا برخی از گیاهان می‌توانند با داروهای شیمیایی تداخل مصرفی داشته باشند. برخی از این داروهای گیاهی نیز ممکن است عوارض جانبی مهلکی ایجاد کنند. در صورت داشتن وضعیت سلامتی یا بودن تحت درمان داروهای تجویزشده، فرد همیشه باید قبل از مصرف مکمل‌ها با پزشک معالج خود مشورت کند.
چه زمانی به پزشک متخصص طب سنتی مراجعه کنید؟
یک فرد در صورت تجربۀ هر یک از علائم زیر بلافاصله باید مصرف مکمل‌های گیاهی را قطع کند و به پزشک مراجعه کند:
- حالت تهوع؛
- سرگیجه؛
- سردرد؛
- ورم و التهاب؛
- ناراحتی معده؛
- مشکل تنفسی؛
افراد همچنین در صورت مصرف بیش از حد یک داروی گیاهی نیز باید به دنبال دریافت مشاورۀ پزشکی با متخصص طب سنتی باشند.
داروهای گیاهی در آینده
بر اساس یک بررسی در سال 2017 که در American Family Physician منتشر شد، در ایالات متحده 40 تا 60 درصد از افراد بزرگسال از مکمل‌های غذایی از جمله داروهای گیاهی استفاده می‌کنند و 25 درصد گزارش می‌دهند که درمان‌های گیاهی را همراه با داروهای تجویزی مصرف می‌کنند.
انجام‌دهندگان این بررسی می‌گویند که بسیاری از افرادی که ازداروهای گیاهی استفاده می‌کنند، این موضوع را با پزشک معالج خود در میان نمی‌گذارند. این امر بر ارزیابی بالینی و ایمنی تداخلات خاص مکمل‌های گیاهی و دارویی تأثیر می‌گذارد.
برای کمک به پزشک متخصص در ارزیابی بهتر فعل و انفعالات مکمل‌های گیاهی در بدن، فرد باید:
- پزشک معالج خود را از مکمل‌های گیاهی را که مصرف می‌کند، آگاه کند.
- علائم خود را یادداشت کند.
- در صورت عدم بهبود علائم، مصرف مکمل‌های گیاهی را متوقف کند.
- از مصرف بیش از حد مکمل‌های گیاهی اجتناب کند.
- هر گونه بدترشدن علائم را به پزشک خود گزارش دهد.
مرور بر آنچه گفته شد
داروها یا درمان‌های گیاهی ترکیباتی طبیعی هستند که از قسمت‌های مختلف گیاهان تهیه می‌شوند. تولیدکنندگان داروهای گیاهی، ترکیبات فعالی را از برگ، پوست، ریشه، دانه یا گل گیاهان استخراج می‌کنند.
داروهای گیاهی به اشکال مختلفی مانند قرص، چای، عصاره و پودر موجود هستند. افراد از آنها برای درمان بیماری‌های مزمن از جمله اضطراب، مشکلات خواب و تعدیل میلِ جنسی استفاده می‌کنند. این داروها مورد تایید سازمان غذا و دارو نیستند و برخی از محصولات طبیعی ممکن است به طور کامل ایمن نباشند. داروهای گیاهی می‌توانند باعث تداخل‌های نامطلوب با داروهای شیمیایی شوند، بنابراین اگر فرد از داروهای تجویزی نیز استفاده می‌کند، باید قبل از شروع مصرف داروهای گیاهی با پزشک معالج خود مشورت کند.
اگر برای شروع درمان با روش‌های مختلف طب سنتی اعم از درمان با داروهای گیاهی، نیاز به کمک و راهنمایی یک پزشک متخصص دارید، می‌توانید از متخصصان کلینیک طب سنتی دکتر سریتا کمک بگیرید. این کلینیک زیرمجموعه هولدینگ سلامت دکتر بانوکا بوده و پزشکان این مجموعه برای درمان انواع بیماری‌ها و کنترل و تسکین علائم، برنامه درمانی خود متناسب با بدن شما را ترتیب می‌دهند. برای مشاوره با این پزشکان با کارشناسان این مرکز در تماس باشید.
منبع: medicalnewstoday.com ؛
